به گزارش آوای ورزقان، به نقل از بوتیا، در حالی که ضرب الاجل مذاکرات هسته ای به پایان رسیده است ولی هنوز مذاکرات فشرده در لوزان همچنان ادامه دارد. در همین حال برخی اخبار از تلاش آمریکا برای دو مرحله ای کردن توافق حکایت دارد.

با این حال نکته‌ای که برای امضای توافق مطرح شده، این است که آیا اصولا زمان‌بندی برایگفت‌وگوهای هسته‌ای که یک دهه قدمت دارد موضوعیت دارد؟

گره کار کجاست؟

هفته‌هاست که دیپلمات‌های ایرانی می‌گویند که تنها با «اراده سیاسی» می‌توان گفت‌وگوها را به نتیجه رساند اما آنچه در روزهای ابتدایی سال۹۴ در لوزان رخ داد نشان می دهد که طرف مقابل چندان میلی برای رسیدن به یک توافق سیاسی با ایران ندارد.

واقعیت این است که آنچه در مباحث ۵+۱ وجود دارد نه مشکلات فنی است و نه اختلاف نظر میان اروپا و آمریکا بلکه تنها موضوع این است که آمریکا تلاش دارد تا بار دیگر همچون سال ۱۹۹۴ با امضای یک توافق دو مرحله ای زمینه را برای کسب بزرگترین پیروزی تاریخ خود آماده کند.

اسلو نمونه واضح نتیجه یک توافق دو مرحله ای

یکی از روشن‌ترین مصادیق تاریخی برای یک توافق دو مرحله ای ، مذاکرات اسلو است؛ مذاکراتی که به ‌دنبال آغاز انتفاضه اول مردم فلسطین آغاز شد، اما با وجود امضای توافق‌های پی‌‌درپی، هنوز نتوانسته است پس از بیش از دو دهه، به نتیجه موعود که برقراری صلح در اراضی اشغالی بوده، منتهی شود.

در سال‌های پایانی دهه ۸۰ میلادی، رژیم صهیونیستی پس از آن‌که با موجی از مخالفت‌های بین‌المللی در برابر اشغال اراضی مردم فلسطین روبه‌رو شد، مذاکرات صلحی را با همسایگانش به اجرا گذاشت. این مذاکرات که با کمک واشنگتن انجام شد، پس از نمایش قدرت مقاومت مردم فلسطین و جنبش انتفاضه، با سرعت بیشتری پیگیری شد تا اشغالگران با ادعای «دیپلماسی» و «صلح»، آتش خشم مردم فلسطین و دیگر ملت‌های منطقه را خاموش کنند. نکته جالب توجه در این گفت‌‌وگوها این بود که مذاکرات صلح فلسطین و رژیم صهیونیستی به‌گونه‌ای معنادار، به‌صورت دومرحله‌ای پیش‌بینی شده بود. یک مرحله، تشکیل دولتی خودگردان که بتواند طرف گفت‌وگوهای به اصطلاح صلح قرار گیرد و مرحله دیگر، به نتیجه رساندن مذاکرات که البته پس از دو دهه هنوز نتوانسته به فرجام برسد! اما هیچ‌گاه به پایان این مذاکرات و عمل صهیونیست‌ها به تعهدات خود مبنی بر عقب‌نشینی از اراضی اشغالی منتهی نشد و اکنون تنها حرف از صلح میان اسرائیل و فلسطین در میان است، بی‌آن‌که به نتیجه‌ای مشخص بینجامد.

بنابراین چنانچه از تجربه صلح اسلو پیداست، گفت‌وگوهای دومرحله‌ای فلسطین و رژیم صهیونیستی در مرحله اول توانست به نیاز اسرائیل برای حذف آرمان مبارزه با صهیونیست‌ها جامه عمل پوشانده و آنان را بظاهر مدافع دیپلماسی و صلح نشان دهد، اما مرحله دوم این گفت‌وگوها که معطوف به عمل صهیونیست‌ها به تعهداتشان بود هیچ‌گاه به نتیجه نرسید و این گفت‌وگوها در چارچوب دومرحله‌ای خود، هنوز بعد از ۲۰ سال به‌گونه‌ای تشریفاتی و بی‌ثمر ادامه یافته و تنها نتیجه‌اش اعطای صلح نوبل به سیاستمداران حاضر در این مذاکرات بوده، بی‌آن‌که حاصلی برای مردم فلسطین در بر داشته باشد.

نظر سیاستمداران درباره توافق چندمرحله ای

بر همین اساس است که حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خاتمی با اشاره به فرمایشات اخیر رهبر معظم انقلاب در مورد ضرورت یک‌مرحله‌ای بودن توافق هسته‌ای گفت: در مورد مذاکرات هسته‌ای ۱+۵ بویژه آمریکا در پی عملیات فریب بود، همان فریبی که سر فلسطینیان درآوردند و با قرارداد اسلو توافق بر کلیات انجام دادند و گفتند بتدریج به جزئیات می‌رسیم. ۲۲ سال از این توافق گذشته و آنها یک گام به جلو نگذاشته‌اند.

محمدحسین صفارهرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم می گوید: در آن قرارداد کلیاتی را پذیرفتند، اما در رابطه با جزئیات و مسائلی از قبیل سرزمین، سرنوشت قدس و بیت‌المقدس و آوارگان فلسطینی و برگشت آنها به سرزمین شان و سرنوشت آب‌های مهمی که در آنجا جریان دارد، توافقی صورت نگرفت و همه چیز به آینده موکول شد.

صفارهرندی با اشاره به این که امروزه تمایلات اسرائیلی‌ها بیشتر شده تا کل بیت‌المقدس را تصاحب کنند، افزود: اگر هنوز کورسویی وجود دارد به دلیل مقاومت جوانمردان سرزمین غزه است که با قیامشان از محو شدن در نقشه جهان جلوگیری کرده‌اند؛ آنها با همت خودشان سبب شدند که امتیازاتی را به دست آورند.

حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی در خصوص انتشار برخی از اخبار غربی مبنی بر لغو نشدن همه جانبه و یک باره تحریم ها اظهار می کند: اگر لغو یکباره و همه جانبه تحریم‌ها در توافق احتمالی گنجانده نشود، طبیعتاً این نوع توافق مورد قبول ملت ایران و همچنین مقام معظم رهبری نخواهد بود و تیم هسته ای باید از پذیرش آن امتناع کند.

نمایندگان چه می گویند؟

محمد حسن آصفری، نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی در خصوص انتشار اخباری مبنی بر رفع تدریجی تحریم ها اظهار داشت: قطعاً ملت ایران توافقی را توافق خوب دانسته و قبول دارند که در آن همه تحریم ها به یک باره لغو شود.

اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران نیز تصریح می کند: آمریکایی ها و انگلیسی ها شیطان هستند ،برای اینکه خلع سلاح شوند، حضرت آقا گفتند اگر توافقی هم بخواهد صورت بگیرد باید یک مرحله ای باشد اما این توافق یک مرحله ای هم به نظر من انجام نخواهد شد . متاسفانه تیم مذاکره کننده مخصوصا دولت نمی خواهند قبول کنند که این شیاطین بزرگ به نفع ما توافق نخواهند کرد. طرفدار توافق هستیم ولی توافق هسته ای باید صریح ، یک مرحله ای و بدون تفسیر باشد که بعدا آمریکایی ها از انجام تعهد خود شانه خالی نکنند.

نفی مذاکرات دومرحله‌ای، واقع‌بینی آرمانگرایانه

رییس جمهور آمریکا انگیزه دارد که توافقی با ایران داشته باشد و اسمش در تاریخ آمریکا به عنوان یک دموکرات جا بیفتد و این را به میراث بگذارد که اوباما دموکرات نگذاشت ایران صاحب بمب هسته ای شود و از آن طرف روحانی هم انگیزه دارد که تحریم ها را بشکند .

اگر واشنگتن برای رفع مشکلات داخلی اوباما فقط به یک توافق سیاسی با تهران نیاز دارد اما چه تضمینی است که پس از امضای چنین توافقی، انگیزه‌ای برای ادامه دادن گفت‌وگوها و عمل به تعهدات وجود داشته باشد یا آن‌که در مرحله بعد، به‌بهانه سنگ‌اندازی کنگره یا تغییر دولت، عمل به تعهدات زیرپا گذاشته نشود؟

شبیه‌سازی گفت‌وگوهای دومرحله‌ای ایران و ۱+۵ با گفت‌وگوهای آمریکایی صلح خاورمیانه، از آن جهت بیشتر معنادار است که به یاد آوریم سرنوشت ادوار نخست گفت‌وگوهای هسته‌ای میان تهران و تروئیکای اروپایی چه شد و چگونه بود که با وجود تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی از سوی ایران، رئیس‌جمهور ایالات متحده در نطق خود در سازمان ملل، ایران را «محور شرارت» نامید و پاسخ گام اعتمادساز ایران را با خصومت و بی‌اعتمادی داد؟

دیپلمات‌های کشورمان بخوبی به یاد دارند که چطور غربی‌ها (بویژه آمریکا و فرانسه) پس از پیروزی انقلاب اسلامی تعهدات خود برای تکمیل نیروگاه‌های هسته‌ای در ایران را به دست فراموشی سپرده و سهام ایران را در شرکت فرانسوی غنی‌سازی اورانیوم نادیده گرفتند.

نگاهی به سابقه توافق‌های بین‌المللی نشان می‌دهد طولانی و مرحله‌ای شدن مذاکرات نه فقط گرهی از مشکلات پیش‌رو نمی‌گشاید، بلکه خود مانند آنچه در فلسطین شاهد آن هستیم، تبدیل به گرهی ناگشودنی خواهد شد که فرجام آن، غیرقابل دسترس شدن اهدافی است که در مسیر مذاکرات مورد توجه بوده است.