به گزارش آوای ورزقان به نقل از آناج، بیش از ۸۰ درصد استان های کشور در معرض وقوع بحران های ناشی از پدیده گرد و غبار در مقیاس های محلى، منطقه اى و جهانى قرار دارند.

مسئله آلودگی هوا، خشکی دریاچه ها و تالاب ها، گرم شدن زمین و در نهایت هجوم ریزگردها از جمله مشکلاتی است که در چند سال اخیر نه تنها جهان بلکه کشور ما را دچار بحران زیست محیطی کرده است.

گذشته از مسئله آلودگی هوا، اکنون مسئله ریزگردها تبدیل به یکی از چالش های زیست محیطی در کشور شده که مشکلاتی را برای مردم به بار آورده است.

ریزگرد های فرامنطقه ای چندی است که به برخی استان های کشور چون خوزستان، تهران و تبریز هجوم آورده است، مسوولان ارشد ذیربط نیز با گفتن این جمله که ریزگردها فرامنطقه ای است و مردم باید با مشکل ریزگردها کنار بیایند، شانه را از بار مسوولیت خالی می کنند.

آنگونه است که معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه هیچ مسوولی نمی‌تواند به مردم قول دهد که مشکل گرد و غبار در چند سال آینده حل می‌شود.  معصومه ابتکار در هجدهمین همایش روز جهانی آسم با بیان اینکه در موضوع گرد و غبار هیچ مسوولی نمی‌تواند به مردم وعده دهد که این مشکل تا چند سال آینده حل می‌شود و مردم باید با مشکل گرد و غبار کنار بیایند.

وقتی مسوول ارشد زیست محیطی کنار آمدن با مشکل ریزگردها را چاره کار می داند، به اجبار سایر مسوولین دست روی دست می گذارند و همانند برره ای ها در انتظار می نشینند تا محیط زیست برای نجات جان خود اقدامی بکند.

پدیده ریزگرد علل وراهکارها

احمد بایبوردی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و نماینده دفتر محیط زیست سازمان کشاورزی آذربایجان شرقی در گفتگو با آناج در خصوص خطرات ریزگرد ها و رهکار مقابله با ریزگردها اظهار کرد: بیش از چند سال است که ریزگردها بسیاری از مناطق جنوبی و غربی کشور را درمی‌نوردند و هزاران تن ذرات جامد را از بیابان‌های عربستان (ربع‌الخالی)، یمن، سودان، عراق، سوریه، کویت وغیره حمل می‌کنند و بر گستره بزرگی از شهرهای کشور فرو می‌ریزند. این پدیده در روزهای طوفانی زندگی مردم کشور را با اختلال مواجه کرده است.

وی خاطرنشان کرد:ریزگردهای کشور همسایه نه تنها دارای عوارض انسانی بوده بلکه سایر از جمله مزارع، کشتزارها و باغات را هدف گرفته و با گستردن لایه خاک رسی، مجال نفس کشیدن را از آنها گرفته و سبزی درخشان نباتات و رستنی ها را به زردی گرایانده است.  وی ادامه داد: در حالی که همه ما چشم به راه تزریق بودجه و تخصیص اعتبارات برای گسترش کشاورزی استان در سایه برنامه قطبیت برای تولید ۱۰ درصد غذای ایرانیان هستیم، به یکباره گرد و خاک ادامه دار کشورهای همسایه، همه آنچه را رشته بودیم، پنبه کرده و الان تنها آرزویمان این است که دول منطقه فکری به حال مهار این پدیده مخرب کنند و قطبیت را تا اطلاع ثانوی به تعطیلی بگذارند.

ریزگردها امید کشاورزان را به یاس تبدیل کرد

نماینده دفتر محیط زیست سازمان کشاورزی استان با بیان اینکه در سال جاری، پدیده ورود ریزگردها برای چهار بار آن هم در آغازین ماه و فصل سال که کشت بهاره برای کشاورزان استان بسیار مهم است، تقریبا امیدهای کشاورزان را با توام کردن پدیده کم بارشی و خشکسالی، برای داشتن محصولی مثمر و نیک به یاس مبدل کرده است، تاکید کرد: البته بررسی اثرات ریزگردها بر کشاورزی نیاز به کار تحقیقاتی و مطالعاتی از سوی مراکزی چون دانشگاهها و تحقیقات کشاورزی دارد تا نتیجه ای متقن و به دنبال آن، مکانیسمی بازدارنده و مقابله جویانه برای این عامل مخرب تعریف شود.

انواع ریزگردها

وی در خصوص ریزگردها بیان کرد: ریزگردهای ورودی به کشورمان عمدتا دارای دو ساختار ‘رسی’ و ذرات ‘سیلیس’ یا کوارتزی هستند که نوع رسی آن بیشتر از بیابانهای کشور عراق با قابلیت پیمایش مسیرهای طولانی و سبک بودن هستند و دیرتر نشست می کنند که عموما استانهای غربی کشور را مورد هجوم قرار می دهند. اما نوع سیلیس بیشتر از کشور عربستان سعودی وارد می شود و عمدتا مناطق جنوبی کشور را هدف می گیرد که البته نسبت به نوع اول، به دلیل وزن نسبتا زیاد، کمتر در هوا می مانند و خطرات کمتری دارند.

خطرات ریزگردها

بایبوردی خاطرنشان کرد: ذرات ریزگردها این قابلیت را دارند که مانع از رسیدن نور خورشید و تابش مستقیم آن بر سطح زمین شوند، گیاه برای تولید گل، میوه و دانه به نور مستقیم خورشید نیاز دارد اما ریزگردها مانع از رسیدن نور مستقیم به گیاه می شوند .در چنین وضعیتی، گیاه دچار نوعی رشد سبزینه ای که در آن رشد دانه، گل و میوه را به همراه ندارد، می شود چرا که طول موجهای نوری لازم برای گیاه توسط ریزگردها بازتاب می شود و به زمین نمی رسند در نتیجه عمل فتوسنتز انجام نمی شود و کاهش تولید محصول را در پی دارد، هرچند عمل تنفس انجام می‌شود اما باید توجه داشت که عمل تنفس گیاهان، تنها با بهره گیری از ذخایر موجود در گیاه انجام می شود و فقط به زنده ماندن گیاه البته بدون تولید، منجر می شود، نشستن ریزگردها روی برگها را که به انسداد روزنه های تنفسی منجر می شود، از دیگر آثار مخرب گرد و غبار می توان عنوان کرد، این عمل سبب می شود تا تبادلات گازی گیاه متوقف شود و در نتیجه اثر نامطلوبی روی عمل فتوسنتز بگذارد بنابراین بر هم خوردن توازن گازهای موجود را می توان از دیگر آثار مخرب ریزگردها عنوان کرد.

وی متذکر شد: منشأ ریزگردها هورالعظیم یا یکی دو تالاب دیگر پیرامون خوزستان است، مشکل مقیاس دارند. آنها با همان مقیاس گردوغبار محلی می‌خواهند پدیده متفاوت ریزگرد (HAZE) را بررسی کنند، بخشی از مناطق خیلی دوردست می‌آید. مثل صحرای آفریقا و عربستان. عکس‌های ناسا به وضوح این را نشان می‌دهند.

راهکاری برای مهار ریزگردها و تفاهنامه ای بین عراق و ایران برای مقابله با ریزگردها که فقط روی کاغذ عملی می شود

نماینده دفتر محیط زیست سازمان کشاورزی استان تاکید کرد: برای مهار ریزگردی که از صحراهای آفریقا و عربستان می‌آید نمی‌شود کاری کرد اما مهار بخشی از ریزگردهایی که از عراق و سوریه می‌آید این گونه ممکن می‌شود که ایران با این دو کشور تفاهمنامه همکاری زیست محیطی برای احیای تالاب‌ها و تثبیت خاک در نواحی بیابانی منعقد کند. اما این امکان تنها روی کاغذ موجود است: «تفاهمنامه با کدام دولت‌ها؟ با بشار اسد که احتمالا فقط در محدوده شهر دمشق می‌تواند تصمیم بگیرد؟ یا دولت عراق که در آستانه فروپاشی احتمالا حفظ محیط زیست اولویت هزارم آن هم نیست؟ از این گذشته هم اکنون عمده نواحی بیابانی این دو کشور در اختیار داعش و جریانات مشابه است.

عاملان داخلی ریزگردها در کشور

وی اظهار کرد: مهم‌ترین مقصر بحران نابودی تالاب‌های کشور و ویرانی نظام هیدرولوژیکی کشور، وزارت نیرو و شرکت‌های وابسته است. این وزارتخانه برای همه رودخانه‌های آب‌دار و خشک کشور سد طراحی کرد و آنچه امروز باعث تشدید پدیده ریزگردها در کشورگردیده از اثرات این سدها می باشد.خشک کردن تالاب هورالعظیم که عمدا توسط وزارت نفت صورت گرفته است از دلایل توسعه ریزگردها می باشد. وقتی در دنیا حتی نفت از عمق اقیانوس استخراج می‌شود، آیا باید تالاب کم‌عمق را خشکاند و نفت استخراج کرد؟ سازمان محیط زیست و نمایندگان نیز مقصران بعدی این بحرانند چرا که بسیاری از نمایندگان به دنبال کسب رای به دستگاه‌های اجرایی و نظارتی فشار می‌آورند که پروژه‌هایی مانند سد‌سازی‌ و راه‌سازی را پیگیری کنند، افزون بر این اجرا و طراحی همه پروژه‌ها همیشه با امضای مهندسان، محققان و استادانی است که یا در ارزیابی زیست‌محیطی و یا در طراحی فنی و اجرایی آنها نقش داشته‌اند.

بایبوردی تاکید کرد: دولت باید با توقف سدسازی، انتقال آب و جاده‌سازی‌ و ارتقای جایگاه حاکمیتی سازمان محیط‌زیست ، توسعه پایدار مبتنی بر حفظ محیط‌زیست و توانمندی‌های اکولوژیکی کشور را در اولویت برنامه‌های آتی کشور قرار دهد.

وی ادامه داد: مسئله اصلی دیگر رطوبت منطقه است و باید در درباره مصارف آب آگاهی‌سازی کنیم بایدبحث راندمان آب و مصارف آب به طور دقیق کنترل گردد الگوی کشت باید به صورت علمی ومنطقی در دشت های مخاطره آمیز اجرا گردد. مالچ پاشی اراضی مستعد به ریزگرد باید به طور اصولی تحت اقدامات مالچ پاشی قرار گیرد. پوشش گیاهی با در نظر گرفتن حداکثر راندمان مصرف آب وکشت گیاهان کم توقع به آب بایستی از اولویت های مدیران اجرایی کشور قرار گیرد.

مسوولان به جای کنار آمدن با معضل ریزگردها، برای حل این بحران آستین بالا بزنند

محمد اسماعیل سعیدی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس اسلامی در گفتگو با خبرنگار آناج در خصوص معضل ریزگردها نیز اعلام کرد:معضل ریزگرد ها دلایل مختلفی چون مشکلات داخلی و فرامنطقه ای دارد.

وی افزود: متاسفانه در داخل کشور یکسری نامهربانی هایی در قبال طبیعت صورت می گیرد، به عنوان مثال در خود تبریز قسمت جنوب و جنوب شرقی لایه برداری و خاک برداری از تپه ها و کوها این مسئلع ریزگردها را در استان تشدید کرده است.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس اسلامی  با بیان اینکه با صدور مجوزهایی از سوی برخی دستگاه ها این لایه برداری و خاک برداری های غیر ضروری منجر می شود مردم با مشکل ریزگردها مواجه شوند، گفت: نمی دانم چرا مسوولان به این معضل بی توجه هستند، این مجوزها از سوی سازمان صنعت و معدن و منابع طبیعی صادر می شود و علی رغم معضل ریزگردها، مراتع و منابع محیط زیست ا به خطر می اندازد و به بهانه معدن این مشکلات زیست محیطی را به وجود می آورند.

عوارض تشدید ریزگردها در تبریز کشور را هم در بر می گیرد

وی با بیان اینکه یک عده سودجو با تخریب محیط زیست و خاک برداری از کوه های تبریز به دنبال منافع شخصی هستند، تاکید کرد: عوارض تشدید ریزگردها در تبریز نه تنها استان را فرا می گیرد بلکه کشور را نیز با مشکلات زیست محیطی مواجه خواهد کرد .

وقتی مذاکرات مسوولان ایران با کشورهای مبدا تولید ریزگردها بی نتیجه می ماند

وی با بیان اینکه بخشی از علل هجوم ریزگردها مربوط به مسئل داخلی چون خشکسالی است، خاطرنشان کرد: البته عامل موثر دیگر در تشدید پدیده ریزگردها، کشورهای همسایه چون عراق مقصر هستند و سال گذشته نیز مسوولان ایران با این کشورها مذاکره کردند با این حال تاکنون به نتیجه ای در این خصوص دست نیافته اند.

چرا خبری از دستگاه های مقابله با ریزگردها در دست نیست؟

سعیدی اظهار کرد: قبل از دوران ریاست معصومه ابتکار، رییس وقت محیط زیست گزارش محرمانه ای به مجلس شورای اسلامی مبنی بر خرید دستگاه ها و تکنولوژی مقابله با ریزگردها را ارایه کرده بود، با این حال خبری از این دستگاه ها و عملکردی در خصوص مقابله با این ریزگردها در دست نیست، مسوولان باید پاسخگو باشند که این دستگاه ها اکنون کجا هستند و سازمان حفاظت محیط زیست باید پیگیر این دستگاه ها باشد، برای مذاکره با کشورهای عامل باید محیط زیست و دستگاه دیپلماسی ورود کنند.

وی گفت: البته تغییرات آب و هوایی، کاهش بارشها و از بین رفتن پوشش گیاهی در کشورهایی چون عراق و کم شدن آب رودهای دجله و فرات یکی از عوامل بروز ریزگردها است.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس اسلامی در خاتمه در پاسخ به اظهار ابتکار مبنی بر اینکه مردم باید با مشکل گرد و غبار کنار بیایند، اعلام کرد: مردم به اجبار با این مشکل کنار آمده اند، البته نباید مسوولان با مشکل کنار بیایند بلکه باید پیگیر این معضلات باشند.

ناگفته نماند اگر معضل ریزگردهای کشور حل نشود، کشور با مشکلاتی چون انواع بیماری های قلبی، عروقی و تنفسی، اختلال در حمل و نقل زمینی و هوایی، تعطیلی صنایع، خسارت محصولات کشاورزی، زراعی، باغی و دامی، تهدید اقتصاد مناطق روستایی به عنوان نقاط با آسیب پذیری بیشتر، مشکلات آموزشی مواجه خواهد شد و از سویی موجب تهدید سلامت و اقتصاد جامعه و از سوی دیگر نارضایتی های عمومی را به همراه خواهد داشت.

سوال اساسی اینجاست که مسوولین ذی ربط علی رغم دریافت چنین هشدارهایی از مجامع بهداشتی جهانی چگونه در طول این سال ها هنوز هیچ گونه اقدام جدی در راستای پیشگیری و مقابله با این بحران بالقوه انجام نداده اند؟ ضمن اینکه می دانیم کانون این ذرات همه منشا خارجی نیست بلکه کانون های داخلی را می توان با اقدامات مناسب مهار کرد.

در بهمن ماه سال ۹۳ که خوزستان با هجوم شدید ریزگردها مواجه بود، معاون اول رئیس جمهور به همراه ۱۲ مقام دولتی راهی عراق شد و تفاهنماه ای بین دو کشور برای مقابله با ریزگردها امضا شد، بر اساس این تفاهم نامه قرار شد با کار مشترک این مسئله را حل کنند در نهایت یادداشت تفاهم بین محیط زیست عراق و وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران به امضا رسید.

البته در این سفر مسئول محیط زیست عراق گناه هجوم ریزگردها را به گردن کشورهای دیگر خصوصاً عربستان انداخته بود، جهانگیری نیز در خصوص مقابله با ریزگردها اعلام کرده بود که باید با دیگر کشورها از جمله سوریه و ترکیه همکاری کنیم، زیرا این کشورها نیز منشا ریزگردها و خودشان هم گرفتار این مسئله هستند و در مواقعی از سال حتی بیشتر از ایران اذیت می‌شوند.

البته حین وقوع این پدیده در خوزستان، خانم ابتکار از جای خود تکان نخورد و با تکیه بر کرسی ریاست ترجیح داد که در تهران و در سازمان حفاظت محیط زیست مستقر باشد تا بتواند به برنامه ریزی صحیح و مدیریت برای حل معضل گردوخاک بپردازد و همکاران او برای حل و فصل این مشکل ملی با در دست داشتن راهکارهای مناسب خانم معاون راهی عراق بشوند.

وزیر بهداشت فردا به عراق می‌رود

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: وزیر بهداشت فردا برای همکاری با دولت عراق در خصوص بررسی و حل معضل ریزگردها در منطقه به این کشور سفر می​کند.

دکتر علی​اکبر سیاری به انجام چهار طرح تحقیقاتی پس از حمله عراق به کویت اشاره کرد و گفت: در این زمان مأموریت پیدا کردم که چهار طرح تحقیاتی در زمینه آثار مخرب این حملات انجام دهم و از آنجا که عراق در جنگ با کویت، چاه​های نفت کویت را به آتش کشیده بود، دود حاصل از این آتش​سوزی وارد استان خوزستان شد و موجب ایجاد مشکلاتی برای سلامت مردم شده بود. بنابراین چون می‌خواستیم در این زمینه از عراق غرامت دریافت کنیم، این طرح​های تحقیقاتی را انجام دادیم. اما اینجا نمی​شود از هوا و خاک غرامت گرفت.

حمید قاسمی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی آناج در خصوص اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست استان برای حل مشکلات زیست محیطی و پدیده آلودگی هوا و ریزگردها اظهار کرد: با توجه به فرامایشات و تاکیدات رهبر انقلاب در خصوص ضرورت حل مشکل آلودگی هوا و پدیده ریزگردها، اقدامات این اداره کل در خصوص ریزگردهایی با منشاء محلی و منطقه ای مربوط به جلوگیری از تخریب عرصه و توسعه مناطق تحت حفاظت و جلوگیری از تغییر کاربری فضای سبز و برخورد با واحدهای آلاینده و توسعه فضای سبز شهری در قالب پروژه های استانی، ملی، سند تدبیر و توسعه استانی بوده است.

وی خاطرنشان کرد: موضوع ریزگردهای مرتبط با خشکی دریاچه ارومیه نیز در دستور کار بوده و در قالب طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال جاری برحسب ضرورت در جریان فرآیند احیای دریاچه ارومیه و یا کنترل تبعات منفی فعلی اقدامات ضروری اجرایی می شود و فرمایشات مقام معظم رهبری تبیین ضرورت اساسی مسوولیت همگانی حفظ محیط زیست کشور خواهد بود.

کنترل ریزگردها موضوعی فرابخشی است

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه آلودگی هوا مخصوصا کنترل ریزگردها موضوعی فرابخشی می باشد که در آن وزارتخانه های جهاد کشاورزی، کشور، نیرو، نیروی انتظامی و سازمان های حفاظت محیط زیست دخیل هستند فرمایشات رهبر معظم انقلاب باید مبین اهمیت موضوع و چراغ راه نمایی ذینفعان در اعتلای میهن اسلامی در تمامی ابعاد مخصوصا حفظ محیط زیست که بستر حیات سالم می باشد، قرار گیرد.

باید بدانیم اگر ریزگردها زمانی مشکل چند شهر یا نهایتا یک استان بود، اکنون به یک مشکل فراملی و منطقه‌ای تبدیل شده است. در صورت ادامه کم‌توجهی‌ها در آینده‌ای نه‌چندان دور به بحرانی برای خاورمیانه تبدیل شود.بهتر است مسوولان به جای سفر به کشورها برای حل پیدیده ریزگرد ها، نخست مشکل ریزگردهای داخلی را حل کنندف چرا که سفر به کشورهای دیگر دردی را دوا نخواهد کرد و روز به روز معضل ریزگردها تشدید خواهد شد.